Повторно црн чад над Струмичката Котлина: Депонијата во Добрашинци е темпирана еколошка бомба

Струмица – Густ облак од црн чад од депонијата кај Добрашинци и денес, како и многупати досега, се шири низ струмичкото поле, предизвикувајќи револт и сериозна загриженост кај граѓаните. Алармантната слика на небото и неподносливата миризба на изгорена пластика и отпад, особено во топлите денови кога температурите надминуваат 35°C, се само врв на ледениот брег на еден децениски еколошки проблем.

Оваа состојба не е инцидент, туку хроничен проблем. Пожарите на депонијата „Шапкар“ во Добрашинци, која се наоѓа на територија на општина Василево, но ја користи и Струмица, се редовна појава со години наназад. Она што особено ги загрижува граѓаните е фактот што оваа локација, според официјалните планови, треба да прерасне во централна регионална депонија за десет општини од Југоисточниот плански регион.

Науката ги потврдува стравувањата: Воздухот е сериозно загаден

Загриженоста на граѓаните не е неоснована. Неодамнешните анализи на воздухот во Струмица, спроведени од лабораторијата АМБИКОН при Универзитетот „Гоце Делчев“ во соработка со УНДП и Општина Струмица (март 2023 – април 2024), ги потврдија алармантните состојби.

Студијата идентификуваше шест главни извори на загадување, а меѓу нив е и „огнот на отворено и согорувањето на отпад“, што директно се однесува на практиките на депонијата. Просечната годишна концентрација на опасните ПМ2.5 честички во Струмица изнесува 42,7 µg/m³, што е за 70% над дозволената годишна гранична вредност. Во текот на грејната сезона, овие вредности се двојно повисоки од дозволените. Вдишувањето на овие честички е директно поврзано со респираторни и кардиоваскуларни заболувања, што претставува директна закана за здравјето на сите жители.

Официјалните планови го потврдуваат товарот врз регионот

Во „Планот за управување со отпад на Општина Струмица за периодот 2024-2029 година“ јасно стои дека депонијата во Добрашинци е предвидена да стане регионален центар. Ова ги потврдува тврдењата на граѓаните дека таму веќе се носи отпад и од други општини, со што обемот на смет постојано се зголемува.

Истиот план признава дека сегашните практики се далеку од идеални. Се наведува дека стапката на рециклирање е минимална (5-10%), а постојната депонија не ги задоволува ниту минималните технички критериуми за безбедно одлагање на отпад. Ова создава огромен ризик не само од пожари и аерозагадување, туку и од контаминација на почвата и подземните води, имајќи ја предвид близината на акумулацијата „Турија“, која е од витално значење за земјоделството во регионот.

Време е за одговорност и конкретни решенија

Додека Јавното претпријатие за комунални дејности „Комуналец“ во минатото често ги посочуваше несовесните граѓани и собирачи на отпад како подметнувачи на пожарите, а високите температури како причина за самозапалување, јасно е дека проблемот е од системска природа.

Граѓаните не бараат оправдувања, туку трајно и одржливо решение. Јавноста со право прашува:

• Кои се конкретните мерки што се преземаат за да се спречат пожарите и да се контролира загадувањето од депонијата?
• Како ќе се управува со депонијата кога таа ќе почне да го прима отпадот од целиот регион, ако сегашните количини не можат да се менаџираат?
• Дали постои мониторинг за потенцијалното загадување на водата и почвата во околината?

Игнорирањето на овој проблем е директен напад врз здравјето на сегашните и идните генерации. Крајно време е надлежните институции – локални и државни – да преземат одлучна, транспарентна и итна акција за да се стави крај на ова еколошко и здравствено злосторство во срцето на најголемата земјоделска котлина во државата.