Денеска е Св. Атанасиј Велики – Летен

Нашиот народ два пати го празнува споменот на Св. Атанасиј Велики. На 31 јануари се празнува празникот Св. Атанасиј или Танасовден зимски, а на 15-ти мај Св Атанасиј Велики или Танасовден летен.

Св. Атанасиј наречен Велики е роден во Александрија во 296 година. Едно време минал во пустина заедно со Св. Антониј Велики. По враќањето во Александрија станал архиѓакон во александриската црква. Учествувал на Првиот Вселенски собор и иако млад се истакнал со познавање на Светото писмо и со говорништвото. Неговите дискусии имале главна заслуга за победата против Ариевската ерес и биле содржани во заклучоците од Собирот, на кој биле осудени Ариевците. Со тоа си го навлекол врз себе гневот на ариевците кои често го клеветеле кај царот. Но со својот углед и христијанскиот начин на живеење Св. Атанасиј секогаш успевал да се одбрани од овие клевети. Само една година по Никејскиот собир бил поставен за архиепископ во Александрија и тука на архиепископскиот стол останал 46 години. По поразот на Никејскиот собир ариевците се обиделе да се вратат во црквите и често го клеветеле Св. Атанасиј кај царот поради што тој четири пати бил протеруван во прогонство и во прогонство минал цели дваесет год.

Покрај зимскиот празник на св. Атанасиј (Танасовден – зимен) нашиот народ празнува уште еден празник посветен на овој светец. Стефан Тановиќ вели дека во Гевгелиско св. Танас го празнувале и мажите и жените. Особено го празнувале орачите за од град.

Во една дописка во цариградскиот весник „Новини“ од 17 јануари 1891 година, пишува за празнувањето на овој празник во селото Мокрени, кое порано припаѓало во Костурската, а тогаш во Кајларската каза. Надвор од селото се наоѓала црквата „Св. Атанас“ во која се служело повеќе пати од семејства кои ги снашла некоја несреќа. Но тука особено свечено се служело на 2 мај кога, како што се вели во овој напис, населението го празнувало денот на својот покровител „Св. Атанас“. Таквото празнување во Костурско се викало „отпевание панаир“.

Еве како се правело тоа отпевание, според овој натпис. Жените ги варосувале и ги чистеле куќите, а мажите носеле и натокмувале сè што било потребно за очекуваниот празник. Претходниот ден жените меселе и печеле леб наутлија и најпосле секоја куќа колела по еден или повеќе курбани кои тука обично се викале „печива“ (брави за печење).

По отпуштањето од црквата која тој ден била полна со пченица и „пендарто“ (петолебие), домаќинот со гостите се враќале дома каде што се поставувала раскошна трпеза, а во средината стоело печеното. Оваа трпеза не се кревала во текот на целиот ден. Тој ден свештеникот оди од куќа на куќа и „крева панаири“ при што ги споменува имињата на сите од семејството, како и на гостите. Во текот на целиот ден селото ечи од песни, ора, свирки и веселби. Ете така се „отпева панаир“ во Костурско и тоа не само од македонското население туку и од Власите и од Арнаутите.

Во еден напис во весникот „Новини“ од Цариград од 11 јули 1891 година пишува дека и во кукушкото село Крецово Летен Св. Атанас се празнувал многу свечено со панаѓур, натпревари во борење и сл. На овој ден на панаѓурот во селото доаѓал многу народ од Кукуш и од околните села. Околу осум часот свештениците, учителите и певците оделе на ридот што се викал „Свети Атанас“ и како на Велигден се светела вода. Потоа започнувала веселбата што траела до доцна вечерта. На 3 мај пак оделе во црквата и по распуштањето на црквата тргнувале по гости. Кога ќе дојдело време за ручек секој си ги собирал своите гости. По ручекот излегувале на некое рамно место каде што се одржувале натпревари во борење. По борењето започнувало орото, кое траело до доцна вечерта кога сите си заминувале.

Свети Атанасиј, наречен Велики е роден во Александрија во 295 година. Едно време минал во пустина заедно со свети Антониј Велики. По враќањето во Александрија станал архиѓакон во александриската црква.

Учествувал на Првиот вселенски собор и иако млад се истакнал со познавање на Светото писмо и со говорништвото. Неговите дискусии имале главна заслуга за победата против ариевската ерес и биле содржани во заклучоците од Собирот, на кој биле осудени еретикот Ариј и неговите приврзаници. Со тоа си го навлекол врз себе гневот на ариевците кои често го клеветеле кај царот. Но со својот углед и христијанскиот начин на живеење свети Атанасиј секогаш успевал да се одбрани од овие клевети. Веднаш по Првиот вселенски собир на 8 јули 326 година на барање на народот од страна на епископите бил поставен за архиепископ на александриската црква каде што останал долго време.

По поразот на Никејскиот собор ариевците се обиделе да се вратат во црквите. Тие издејствувале од царот да се заложи кај архиепископот Атанасиј да биде повлечена анатемата, но тој тоа не го дозволувал. Најпрвин ја одбил сугестијата на цар Костадин да биде потолерантен кон ариевците, а потоа ја одбил и наредбата на царот, еретикот Арие да го врати во црквата. Поради тоа бил наклеветен како бунтовник и бил протеран во Галија. Тогаш царот инсистирал кај цариградскиот архиепископ Александар да го врати Арие во црквата по што овој цела ноќ се молел на Бога да не дозволи црквата да биде испоганета. Утрото кога Арие тргнал да влезе во црквата следен од своите многубројни приврзаници почувствувал болки и веднаш умрел на патот.

Уште четири пати свети Атанасиј бил протеруван во прогонство, за време на Констанциј синот на Константин, за време на царот Јулијан Отстапник и за време на царот Валент. Сиве овие владетели им биле наклонети на Ариевците. Така свети Атанасиј во прогонство минал цели дваесет години. Умрел на 2 мај (ст. стил) 373 г.